Hemodiyaliz Nedir ve Neden Yapılır?
Hemodiyaliz, böbreklerin yeterince çalışamadığı durumlarda vücuttaki atık maddeleri ve fazla suyu temizlemek amacıyla yapılan bir tedavi yöntemidir. Bu süreçte, hastanın kanı vücut dışına çıkarılır, bir filtre yardımıyla temizlenir ve tekrar vücuda verilir.
Sıvı Yönetimi Neden Bu Kadar Önemli?
Böbrek yetmezliği olan kişilerde vücut, fazla suyu atmakta zorlanır. Bu durum, vücutta sıvı birikimine ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Hemodiyaliz seansları sırasında vücuttan belirli miktarda sıvı çıkarılır ancak bu, alınan sıvı miktarını tamamen dengelemeyebilir. Bu nedenle, diyaliz arasındaki dönemde alınan sıvı miktarının dikkatli bir şekilde kontrol edilmesi büyük önem taşır.
Sıvı yönetiminin önemi şu nedenlerle vurgulanabilir:
Kalp sağlığı: Fazla sıvı, kalp üzerinde yük oluşturarak kalp yetmezliği riskini artırır.
Solunum zorluğu: Akciğerlerde sıvı birikimi, nefes almayı zorlaştırabilir.
Tansiyon: Sıvı yükü, tansiyonu yükselterek kalp krizi ve inme riskini artırabilir.
Ödem: Vücutta özellikle bacaklarda şişme (ödem) oluşabilir.
Diğer sağlık sorunları: Kalp ritmi bozuklukları, baş ağrısı gibi çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir.
Hemodiyaliz Sıvısının Özellikleri ve Önemi
Hemodiyaliz sıvısı, böbreklerin görevini taklit ederek vücuttan atık maddeleri ve fazla suyu temizleyen özel bir solüsyondur. Bu sıvının içeriği ve özellikleri, diyaliz tedavisinin başarısı için büyük önem taşır.
Hemodiyaliz sıvısının temel bileşenleri ve ideal parametreleri şunlardır:
- Sodyum (Na): Vücuttaki su dengesini düzenler. Diyaliz sıvısındaki sodyum seviyesi, hastanın kan basıncı ve sıvı tutulumuna göre ayarlanır.
- Potasyum (K): Sinir ve kas fonksiyonları için gereklidir. Yüksek potasyum seviyeleri kalp ritmi bozukluklarına yol açabileceğinden, diyaliz sıvısındaki potasyum seviyesi dikkatle kontrol edilir.
- Bikarbonat (HCO3): Asit-baz dengesini sağlar. Böbrekler tarafından üretilen bikarbonat, diyaliz sıvısına eklenerek asit birikimini önler.
- Kalsiyum (Ca): Kemik sağlığı için önemlidir. Diyaliz sıvısındaki kalsiyum seviyesi, hastanın paratroid hormonu seviyesine ve kemik mineral yoğunluğuna göre ayarlanır.
- Magnezyum (Mg): Sinir ve kas fonksiyonları için gereklidir. Diyaliz sıvısındaki magnezyum seviyesi, hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir.
- Glukoz: Diyaliz sırasında osmotik basıncı sağlamak için kullanılır.
Hemodiyaliz sıvısının pH değeri: Genellikle 7.2-7.4 arasında tutulur, bu da kanın pH değerine yakındır.
- Diyaliz sıvısının sıcaklığı: Vücut sıcaklığına yakın, genellikle 36-38°C arasında tutulur.
- Diyaliz sıvısının akış hızı: Diyaliz cihazı tarafından kontrol edilir ve hastanın böbrek fonksiyon kaybı derecesine, vücut ağırlığına ve diğer faktörlere göre ayarlanır.
Hemodiyaliz sıvısının önemi
Atık maddelerin uzaklaştırılması: Üre, kreatinin gibi atık maddeler, diyaliz sıvısına geçerek vücuttan uzaklaştırılır.
Sıvı dengesinin sağlanması: Fazla sıvı, diyaliz sıvısına geçerek vücuttan atılır.
Elektrolit dengesinin korunması: Sodyum, potasyum, kalsiyum gibi elektrolitlerin seviyeleri, diyaliz sıvısı ile dengelenir.
Asit-baz dengesinin korunması: Bikarbonat, asit-baz dengesini sağlayarak vücudun pH seviyesini düzenler.
Hemodiyaliz sıvısının kişiye özel olarak hazırlanması:
Her hastanın böbrek fonksiyon kaybı derecesi, yaş, cinsiyet, genel sağlık durumu ve diğer faktörler farklı olduğu için,diyaliz sıvısı her hasta için özel olarak hazırlanır. Diyaliz hemşiresi ve doktor, hastanın ihtiyaçlarına göre diyaliz sıvısının bileşimini ve akış hızını ayarlar.
Hemodiyaliz Hastalarında Sıvı Yönetimi Nasıl Yapılır?
Sıvı yönetimi, bir hekim tarafından belirlenen kişiye özel bir plana göre yapılır. Bu plan genellikle hastanın kilosu, genel sağlık durumu ve diyaliz seanslarına verdiği yanıt gibi faktörlere göre oluşturulur.
Sıvı yönetiminde dikkat edilen temel noktalar şunlardır:
- Günlük sıvı alımı: Hastaya günlük olarak belirli bir miktarda sıvı alımı önerilir. Bu miktar, hastanın kilosu ve diğer faktörlere göre değişebilir.
- Gıdalardaki sıvı: Çorbalar, meyveler, sebzeler gibi gıdalarda da su bulunduğu için bu besinlerin tüketimi de dikkate alınmalıdır.
- Gizli tuz: Tuz, vücutta suyu tuttuğu için tuz alımının da sınırlandırılması önemlidir. İşlenmiş gıdalarda gizli tuz bulunduğu için bu tür gıdaların tüketimine dikkat edilmelidir.
- Kilo takibi: Diyaliz seansları arasındaki kilo artışı, vücutta sıvı birikimi olduğunu gösterir. Bu nedenle, hastaların düzenli olarak kilo takibi yapmaları önemlidir.
- İlaç kullanımı: Bazı ilaçlar sıvı tutulumuna neden olabilir. Bu nedenle, kullanılan ilaçlar hakkında doktorla konuşmak önemlidir.
Hemodiyaliz sıvısı için su arıtımı kesinlikle gereklidir. Hemodiyaliz, hastanın kanının vücut dışına çıkarılıp temizlenmesi ve tekrar vücuda verilmesi işlemidir. Bu işlemde kullanılan su, hastanın kanıyla doğrudan temas halinde olduğu için son derece temiz ve saf olmalıdır.
Neden su arıtımı bu kadar önemlidir?
Bakteri ve mikrop riski: Arıtılmamış suda bulunan bakteri ve mikroplar, diyaliz sırasında hastanın kanına geçerek ciddi enfeksiyonlara neden olabilir.
Mineral birikimi: Sert suda bulunan mineraller (kalsiyum, magnezyum gibi) diyaliz cihazında birikerek cihazın ömrünü kısaltabilir ve diyaliz işleminin verimliliğini düşürebilir.
Klor ve diğer kimyasallar: Su arıtma tesislerinde kullanılan klor gibi kimyasallar, diyaliz sırasında hastanın sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Pirojenler: Arıtılmamış suda bulunan pirojenler, diyaliz sırasında hastanın ateşlenmesine neden olabilir.
Hemodiyaliz sıvısı için kullanılan su arıtma sistemleri
Ters Osmoz (RO): Su moleküllerini geçirirken diğer tüm maddeleri tutarak suyu saflaştırır.
Deionizasyon: Su içindeki iyonları (mineralleri) uzaklaştırarak suyu saflaştırır.
Ultrafiltrasyon: Büyük molekülleri ve partikülleri tutarak suyu temizler.
UV Sterilizasyon: Suya UV ışığı uygulayarak mikroorganizmaları öldürür.
Hemodiyaliz merkezlerinde kullanılan su arıtma sistemleri, genellikle bu yöntemlerin bir kombinasyonunu içerir.Böylece su, diyaliz için gerekli olan en yüksek saflık seviyesine ulaştırılır.
Hemodiyaliz sıvısı için su arıtımı, hastanın sağlığı ve diyaliz işleminin güvenliği için hayati öneme sahiptir.Bu nedenle, hemodiyaliz merkezlerinde kullanılan su arıtma sistemlerinin düzenli olarak kontrol edilmesi ve bakımının yapılması gerekmektedir.